سیستم عصبی ما از میلیاردها نورون تشکیل شده است که همگی پتانسیل های عمل شلیک می کنند و از طریق سیناپس ها با یکدیگر ارتباط برقرار می کنند. این شبکه های عصبی در نهایت ساختارهای بزرگتری را ایجاد می کنند که عملکردهای تخصصی را انجام می دهند. با مطالعه آناتومی سیستم عصبی، ما می توانیم شروع کنیم به درک اینکه چگونه سیستم عصبی وظایف متعدد خود را تقسیم می کند.
قسیم بندی آناتومیک
مهمترین تقسیم بندی آناتومیکی سیستم عصبی بین سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی محیطی است. سیستم عصبی مرکزی شامل مغز و نخاع است و سیستم عصبی محیطی شامل اعصابی است که در سراسر بدن با سیستم عصبی مرکزی ارتباط برقرار می کنند. سیستم عصبی مرکزی و سیستم عصبی محیطی برای تفسیر داده های حسی و شروع حرکت با هم عمل می کنند (سوکل، 2019). اطلاعات حسی از اعصاب محیطی به نخاع فرستاده می شود و سپس به مغز منتقل می شود. اطلاعات حرکتی از مغز به نخاع و سپس از طریق اعصاب محیطی به ماهیچه ها می رسد.
خود مغز از سه قسمت تشکیل شده است: ساقه مغز، مخچه و قشر مخ. ساقه مغز در درجه اول مسئول کنترل عملکردهای به اصطلاح “خودآگاه” است، به این معنی که عملکردهای بدن به طور ناخودآگاه تنظیم شده است، مانند ضربان قلب و تنفس. مخچه در کنار ساقه مغز قرار دارد و وظیفه کنترل تعادل و هماهنگی حرکت را بر عهده دارد. در نهایت، قشر مخ در بالای ساقه مغز و مخچه قرار دارد، و این همان چیزی است که اکثر مردم هنگام فکر کردن به مغز به آن فکر می کنند – این قشر مسئول عملکردهای ادراکی و شناختی است که زندگی ذهنی ما را می سازد (سوکل، 2019). قشر مغز نیز به نوبه خود به دو نیمکره و چهار لوب تقسیم می شود.
نیمکره راست و چپ توسط پلی از رشته های عصبی به نام جسم پینه ای به هم متصل می شوند. برخلاف تصور رایج، بیشتر فرآیندهای شناختی با هر دو نیمکره قشر مغز مرتبط هستند (یعنی سمت راست “خلاق تر” و سمت چپ “تحلیلی” تر است). با این حال، یک استثنا این است که بیشتر ساختارهای عصبی مرتبط با زبان در نیمکره چپ قرار دارند (سوکل، 2019).
علاوه بر دو نیمکره، قشر مغز نیز به چهار لوب تقسیم می شود: لوب پس سری، لوب تمپورال، لوب جداری و لوب فرونتال. لوب اکسیپیتال در سمت پشت مغز قرار دارد و بیشتر وظیفه پردازش اطلاعات بصری را بر عهده دارد. لوب تمپورال در پشت شقیقه های پیشانی قرار دارد و تا حد زیادی با اطلاعات صوتی (از جمله زبان)، و همچنین برخی از جنبه های حافظه سروکار دارد. لوب جداری بالای گوش قرار دارد و عمدتاً اطلاعات حسی، لمسی و فضایی را پردازش می کند. در نهایت، لوب فرونتال (بزرگترین لوب) بالای چشم ها در جلوی قشر قرار دارد و مسئول عملکردهای شناختی سطح بالاتری مانند استدلال، تصمیم گیری و برنامه ریزی است. تصور می شود که قشر پیشانی بسیار توسعه یافته ما چیزی است که انسان را از اجداد نخستی ها جدا می کند (سوکل، 2019).
هر لوب شامل دو نوع متمایز بافت عصبی است: ماده خاکستری و ماده سفید. ماده خاکستری به رنگ خاکستری به نظر می رسد و از سوماها و دندریت های نورون ها و همچنین سلول های غیر حامی نورون تشکیل شده است. ماده سفید رنگ سفید دارد و از آکسون های نورون ها تشکیل شده است که برای ایجاد ارتباط بین نواحی در مغز عمل می کنند. رنگ سفید نتیجه میلین است، ماده‌ای چرب که در اطراف آکسون‌ها پیچیده می‌شود تا آنها را قادر سازد تا سیگنال‌ها را با کارایی بیشتری ارسال کنند (سوکل، 2019).
مغز همچنین شامل مناطق کوچکتر متعددی با عملکردهای خاص تر است. مناطق مهم عبارتند از:
- هیپوتالاموس – مرکز کنترل عملکردهای خودمختار مانند دمای بدن و فشار خون، و همچنین رفتارهایی مانند گرسنگی، تشنگی و میل جنسی.
- غده هیپوفیز – متصل به هیپوتالاموس، سیستم غدد درون ریز را تنظیم می کند، هورمون هایی را ترشح می کند که در رشد جنسی، رشد استخوان و عضلات و استرس نقش دارند.
- تالاموس – “ایستگاه رله” اصلی که اطلاعات رفت و آمد از قشر مغز را تنظیم می کند.
- گانیگول های قاعده ای – در ارتباط با مخچه، به هماهنگ کردن حرکات حرکتی ظریف کمک می کند.
- آمیگدال – نقش مهمی در پاسخ عاطفی به محرک ها دارد.
- هیپوکامپ – مسئول حافظه بلند مدت (“آناتومی”، 2018).